آشکارسازی تغییرات پوششی و کاربری اراضی با رویکرد به مجموعه‎های فازی (مطالعه‎ی موردی: شهر گرگان)

توسعه‎ی‎ ارتباطات جهانی در ابعاد مختلف و گسترش شهرها، شرایطی را به‎وجود آورده است که انسان خواسته یا ناخواسته، پا را از چارچوب مجاز بهره‎برداری ضابطه‌مند از محیط زیست فراتر گذاشته است که سبب افزایش روند تغییرات غیراصولی در کاربری زمین شده است. در تخریب زمین‌های کشاورزی اطراف شهرها و روستاهای مجاور، عوامل خارجی، مانند تصمیمات سیاسی، تغییر در استانداردهای زندگی و فن‎آوری، آثار نیروهای بازار و فشار توسعه‎ی شهر، بسیار مؤثّر است و آثار عمیق و پُرشتابی در نابودی زمین‎های کشاورزی بر جای می‎گذارد. در این پژوهش برآنیم تا به تأثیر گسترش افقی شهر گرگان بر تغییر کاربری کشاورزی و جنگلی، پیش‎بینی روند تغییرات و تعیین مناطق جنگلی و کشاورزی مهم، از نظر خطر تبدیل به شهر بپردازیم. برای پی‎بردن به‎شدّت و میزان تغییرات کاربری در محدوده‎ی شهر گرگان تصاویر LISS III سال 2007 ماهواره، IRS-1D و TM سال 1991 ماهواره‎ لندست منطقه، مورد استفاده قرار گرفت. نقشه‎ی‎ تغییرات کاربری و پوشش منطقه با استفاده از نرم‎افزارهای ERDAS و ENVI به‎عنوان نرم‎افزار‌های پردازش تصاویر ماهواره و Arc GIS به‎عنوان نرم‎افزارهای سامانه‎ی‎ اطلاعات جغرافیایی تهیّه شد. با استفاده از الگوریتم‌های مناسب از لحاظ هندسی و رادیومتریک، بازنگری‎های لازم انجام شد. برای تجزیه و تحلیل تغییرات کاربری از ترکیب روش‌های تفریق تصاویر، همچنین تقسیم تصاویر و تحلیل مؤلّفه‎های اصلی با استفاده از رویکرد فازی، احتمال تبدیل کاربری‌ها مورد بررسی قرار گرفت. یافته‎های حاصل از پژوهش نشان داد که مناطق جنوبی شهر گرگان، از نظر میزان تغییر کاربری در رده‎ی اوّل بوده و در رده‌های بعدی، بیشترین تغییرات مربوط به زمین‎های هموار و دشت شهر گرگان در شمال و شمال‎شرق است و به‎کارگیری امور حفاظتی برای کنترل تبدیل اراضی مرغوب کشاورزی و چشم‎اندازهای زیبای جنگلی ناهارخوران به شهر در این مناطق، اهمّیّت بیشتری دارد.